Nieuw vijzelgemaal Royerssluis

In het najaar start water-link i.s.m. Aquafin met de bouw van een nieuw vijzelgemaal “Royerssluis” aan de Siberiastraat in Antwerpen. In het kader van de geplande uitbreiding van de Royerssluis dient de huidige afwateringsinfrastructuur namelijk aangepast te worden. Het vijzelgemaal dient om water op te vijzelen naar een hoger gelegen punt en vervangt het huidige pompstation. Het zal instaan voor het transport van regenwater, dat via de ruien vanuit de binnenstad en enkele randgebieden wordt aangevoerd en naar de Schelde getransporteerd moet worden. De bouw van het nieuwe vijzelgemaal kadert tevens in de bescherming tegen overstromingen zoals voorzien in het Sigmaplan. De werken zullen vermoedelijk in het najaar van 2019 starten. 

“Bij de bouw van de nieuwe infrastructuur moet ook rekening gehouden worden met andere lopende projecten zoals bijvoorbeeld de bouw van de nieuwe Royerssluis en de ontwikkeling van het Droogdokkenpark en het maritiem museum”, legt Hans Verpoorten, sales manager bij water-link, uit. “Bovendien bevat de omgeving van de nieuw aan te leggen infrastructuur een aantal belangrijke verkeersaders die niet eenvoudig verlegd kunnen worden. In samenspraak met Stad Antwerpen en het Havenbedrijf werd dan ook door ontwerp- en adviesbureau Arcadis een scenario-studie uitgevoerd om de meest geschikte locatie te vinden voor het nieuwe vijzelgemaal. Daarbij werd een evenwicht gezocht tussen een functionele en technisch haalbare inplanting van het vijzelgemaal en een zo min mogelijke impact op de omgeving, om deze maximaal te vrijwaren voor toekomstige ontwikkelingen”.

De inplanting werd dan ook afgestemd op de verdere ontwikkeling van de omgeving in het kader van het masterplan Droogdokkeneiland. “Ten noorden en ten zuiden van het gemaal worden er mogelijk bouwzones voorzien en ten oosten bestaat de mogelijkheid voor de aanleg van een wandel- en fietsenboulevard”, licht projectmanager Lieven Lauwereys van Aquafin toe. “De meest voor de hand liggende locatie voor het nieuwe vijzelgemaal is dan ook ten noorden van de oude droogdokken, begrensd door de Siberiastraat en ten oosten van het Suezdok, waar het Havenhuis zich bevindt”.

Het nieuwe vijzelgemaal Royerssluis zal bestaan uit 4 grote vijzels. Elke vijzel kan een debiet van 2 m³/s verpompen, wat betekent dat de volledige installatie een maximaal debiet van maar liefst 8.000 liter water per seconde kan verwerken. Het vijzelgemaal bevindt zich deels ondergronds en deels bovengronds. “We hebben in het ontwerp ook een bypass voorzien die regenwater bij laag tij gravitair laat afwateren naar de Schelde i.p.v. dat het opgevijzeld moet worden”, zegt projectleider Jan Campforts van Studie- en Ontwerpbureau Arcadis. “Hierdoor kan energie bespaard worden. Voor de afvoer van het regenwater naar de Schelde worden ook nieuwe ondergrondse kokers en een uitstroomconstructie met afsluiters en dubbele terugslagkleppen voorzien. Die moeten de stad bij stormtij beschermen tegen overstroming via het rioleringsstelsel”.

Het architecturaal ontwerp van het nieuwe gebouw is van de hand van architectenbureau cuypers en Q.  Architect Gert Cuypers: “We hebben het ontwerp zo opgevat dat het nieuwe gebouw visueel en architecturaal kan functioneren als een sterk solitair volume, maar anderzijds toch ook voldoende architecturale en vormelijke vrijheid laat voor toekomstige ontwikkeling. Daarom wordt het gemaal uitgewerkt als een ‘anti-sculptuur’ die het industriële karakter toont. Zonder dat de vijzels effectief zichtbaar zijn, zal de werking van het gemaal toch aangegeven worden in de gevels van het gebouw. Zo draagt ook het vijzelgemaal bij tot de educatieve/informatieve uitwerking van de omgeving.”

“De technische ruimte wordt voorzien van twee grote glaspartijen waardoor deze uitkijkt op het Havenhuis (ten oosten van het gemaal) en op de nieuwe Royerssluis (ten westen)”, gaat de architect verder. “Dit geldt natuurlijk ook omgekeerd: de grote glaspartijen bieden aan de voorbijgangers een blik op de werking van de machinekamer die de vijzels in werking stelt.”

Voor de bouw kiest men voor materialen die het industriële karakter van de constructie benadrukken. Zo wordt de ondergrondse constructie volledig opgetrokken in ter plaatse gestort beton. “Beton verleent zich ideaal als materiaal voor de veelvuldige en continue blootstelling aan water. Daarom wordt er gekozen om ook de volledige bovengrondse constructie op te trekken in beton in situ”, legt projectmanager Lieven Lauwereys uit.  “Gezien de zeer specifieke locatie van het vijzelgemaal en vanuit het educatieve oogpunt wordt een abstract grafisch motief toegevoegd in glad beton dat verwijst naar de vijzels (of ‘Archimedes-schroef’). Dit vijzelmotief wordt zo ontworpen dat het zowel zichtbaar wordt voor snelle passage van veraf (voorbijrijdende auto’s of van boven uit het Havenhuis), maar ook interessant wordt van dichtbij.  Er wordt ook voldoende aandacht geschonken aan de verlichting van het gemaal: het wordt voorzien van minimale nachtverlichting, aanstraalverlichting voor herkenbaarheid en de bedieningskamer zal bijkomend worden uitgelicht”, vult architect Cuypers aan.

Naast de technische uitwerking en ondersteuning van het project ontwierp Arcadis voor Aquafin ook nog een nieuw afvalwaterpompstation aan de Mexicostraat, dat het afvalwater vanuit de binnenstad via een persleiding richting de waterzuivering van Antwerpen Zuid zal verpompen. “Hierbij worden bestaande overstortconstructies op de ruien aangepast en zal de persleiding door een gestuurde boring onder het Kattendijkdok door aangelegd worden”, zegt projectleider Jan Campforts van Arcadis. “De werken zullen plaatsvinden volgens een strakke planning en dit in nauw overleg met de bouwheren en aannemers van de omliggende projecten. De technische uitdagingen en de intensieve samenwerking met partners maakt het project voor ons als ingenieurs extra boeiend.”

Water-link i.s.m. Aquafin heeft eind februari 2019 de aanbesteding van dit project gepubliceerd met als doel om tegen de zomer een gepaste aannemer te kunnen aanstellen. In het najaar kunnen de bouwwerken dan opstarten.